Διπλωματία και κόλακες

Αναδημοσίευση από anarchy press

Στο διάβα των αιώνων η διπλωματία, και κυρίως η οικονομική της μορφή, είχε σημαντική παρουσία στις εξουσιαστικές κατακτήσεις. Σε πολλές περιπτώσεις κιόλας, παρουσιάζει πολλές ομοιότητες ως προς τον τρόπο διαχείρισής της, ανεξαρτήτως οικονομικού συστήματος και «έθνους» που αυτή εμφανίζεται. Βέβαια δεν μπορούμε να μιλήσουμε για διπλωματία, εάν δεν λάβουμε υπόψη μας και τη χρήση της δωροδοκίας, ως ένα βασικό συστατικό στοιχείο και μέσο δράσης της. Δεν είναι καθολικό, όμως, διότι η ύπαρξη κοινών συμφεροντικών στόχων ή γεωστρατηγικών επιλογών διαμορφώνει πεδία συνεννόησης και δράσης, ενώ επίσης η διείσδυση «πολιτιστικών» στοιχείων μέσα σε λαούς και εξουσιαστικά συστήματα διαχείρισης επιφέρουν αποτελέσματα απείρως πιο παραγωγικά και επωφελή για τους κυρίαρχους από οποιαδήποτε δωροδοκία ή στρατιωτική επιβολή.

Με αυτόν τον τρόπο, λοιπόν, οι έλληνες του 5ου αι. Π.Χ. έπεσαν θύματα της γοητείας που τους ασκούσε ο πλούτος των περσών, μερικές φορές με τη μορφή των νομισμάτων και του αποτυπώματος των περσών τοξοτών. Έτσι, για παράδειγμα, η Μίλητος με την προτροπή των ιερέων του Απόλλωνα, προσχώρησε στην περσική αυτοκρατορία. Για πενήντα χρόνια, οι πέρσες ηγέτες φέρονται να δωροδοκούν τους ιερείς του ναού του Απόλλωνα της Μιλήτου και των Δελφών, για να δίνουν χρησμούς που ενθάρρυναν τους έλληνες να προσαρμόζονται στις επιθυμίες της περσίας, αφού και η εμπορική τάξη των ελλήνων προσδοκούσε πολλά από την αχανή περσική αυτοκρατορία. Όμως, οι διπλωματικές προσπάθειες και οι δωροδοκίες, απαιτούσαν υπομονή από τους κατακτητές για να είναι επιτυχείς και να μην εναποθέτουν αποκλειστικά τη δράση τους στη στρατιωτική ισχύ. Παράλληλα, και οι έλληνες άρχοντες δρούσαν με παρόμοιο, με τους πέρσες τρόπο. Αφού, όπως μας πληροφορεί ο Πλούταρχος, ο Περικλής δωροδόκησε το βασιλιά των σπαρτιατών και τον σύμβουλο του, για να αποχωρήσουν και να επιστρέψουν τα στρατεύματα τους, από τα σύνορα της Αττικής, στη Σπάρτη. Οι αθηναίοι αποδέχθηκαν χωρίς ερωτήσεις τη μυστηριώδη δαπάνη των δέκα ταλάντων έχοντας εμπιστοσύνη στον ηγέτη τους.

Αρκετούς αιώνες αργότερα, οι βυζαντινοί σε μια παρόμοια –αλλά διαφορετικής τάξης μεγέθους– δύσκολη κατάσταση πολιορκίας της Κων/πολης (1081 Ν.Χ.), από δυο ομάδες τούρκων, μια εκ των οποίων ήταν οι σελτζούκοι, έπραξαν το εξής: κατέσχεσαν και έλυωσαν ή πούλησαν πολλούς από τους θησαυρούς της εκκλησίας, για να αγοράσουν τις στρατιωτικές υπηρεσίες ενός τρίτου τούρκικου φύλου. Σύμφωνα με τον Τhomas Breslin, ιστορικό διεθνών σχέσεων, «δεν υπάρχει πιο γλαφυρό παράδειγμα στην ιστορία της διπλωματίας για τη δύναμη τουχρήματος», το χρήμα και η δωροδοκία έδωσαν τρεισήμισυ αιώνες ακόμη υπόσταση στο βυζαντινό κράτος. Συνεπώς, η δωροδοκία ήταν μια γνωστή, σε όλους, μέθοδος για την αντιμετώπιση επικίνδυνων καταστάσεων, είτε εντός είτε εκτός των τειχών. Τα οφέλη των δωροληπτών, μέχρι και σήμερα, μπορεί να κινούνται σε διάφορα επίπεδα και φυσικά να μην εξαντλούνται σε οικονομικά, και μόνο, κίνητρα.

Λίγους αιώνες μετά τους πέρσες ήταν η σειρά των ρωμαίων να εγκατασταθούν στον ελλαδικό χώρο. Αποκομίζοντας πολλά λάφυρα από χρυσό και ασήμι, οι πλούσιοι έγιναν πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι. Οι πλούσιοι ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν έλληνες δασκάλους για την εκπαίδευση των παιδιών τους και οι ανώτερες ρωμαϊκές τάξεις, από άποψη κουλτούρας εξελληνίζονταν. Οι δωροδοκίες, όμως και οι κολακείες, δεν ήταν έργο μόνο των κατακτητών, αλλά και των κατακτημένων. Οι έλληνες εξουσιαστές και πλούσιοι ό,τι δεν πετύχαιναν με την κολακεία προσπαθούσαν να το αποσπάσουν με τη δωροδοκία προς τους ρωμαίους εξουσιαστές. Είναι γνωστή η απόδοση του πρώτου βραβείου στη μουσική, στον αθλητισμό και στις αρματοδρομίες στον Νέρωνα από τους έλληνες με αντάλλαγμα σχετική ελευθερία και φοροαπαλλαγές. Από την άλλη πλευρά, οι ρωμαίοι γνώριζαν τα θετικά αποτελέσματα κτήσης περιοχών μέσω της χρήσης του εμπορίου. Ο Ιούλιος Καίσαρας ξεκινά στο βιβλίο του Περί του Γαλατικού Πολέμου με την παρατήρηση ότι οι βέλγοι ήταν οι πιο γενναίοι από τα τρία έθνη της γαλατίας επειδή ήταν απομακρυσμένοι από τις αστικές περιοχές κατά μήκος της ακτής της Μεσογείου και δέχονταν λιγότερες επισκέψεις από τους ρωμαίους εμπόρους. Και συνεχίζει: η εγγύτητα της γαλατίας με τις ρωμαϊκές επαρχίες και η εύκολη πρόσβαση της στους εμπόρους που πουλούσαν χρήσιμα και πολυτελή αντικείμενα είχε κάνει τους γαλάτες μαλθακούς και τους είχε ωθήσει να ηττηθούν στις μάχες πολύ συχνά. Η ανασυγκρότηση, όμως, των γαλατών ανάγκασε τον Καίσαρα να δωροδοκήσει τελικά τον Βερσινγκετορίξ με τεράστια ποσά και να τους διαβεβαιώσει ότι δεν θα επιβαρύνονταν με επί πλέον φόρους. Αντίθετα, ο ιστορικός Τάκιτος στο έργο τουΉθη των Γερμανών ανασκοπεί δυο αιώνες ρωμαϊκής αποτυχίας στην κατάκτηση της γερμανίας και κυρίως την αποδίδει στην απλότητα της ζωής των γερμανών.

Σε αυτό το σημείο, θα θέλαμε να σημειώσουμε τα εξής: Η κολακεία, η δωροδοκία και η διπλωματία είναι διαχρονικά χρήσιμα εργαλεία των εξουσιαστών για να διατηρούν την ισχύ τους. Η χρήση της κολακείας ή της δωροδοκίας, όπως είδαμε παραπάνω, από ανθρώπους που βρίσκονται σε μειονεκτική θέση έναντι του κατακτητή, γίνεται διότι δεν θέλουν να απολέσουν τα «οφέλη του πολιτισμού τους». Οι φοροαπαλλαγές είναι το δωράκι της αντίστασης, δεδομένης όμως και της εν δυνάμει χρήσης της. Δηλαδή, για να το πούμε πιο απλά, δεν χαρίζεται τίποτα και σε κανέναν εάν δεν αναγνωρίζεται από τους απέναντι, η αποτελεσματικότητα καίριων χτυπημάτων. Οι ισχυροί και οι εξουσιαστές πάντα απομυζούν και εξευτελίζουν τους κατακτημένους ή καταπιεσμένους όταν κρίνουν ότι αυτό δεν θα τους επηρεάσει αρνητικά στην εκμετάλλευση και τη διαχείριση. Αιώνες αποικιοκρατίας από διάφορες «εθνικές» ελίτ, το αποδεικνύουν περίτρανα. Όπως επίσης και ο παραδειγματισμός ήταν πάντα ένας από τους κανόνες χρήσης των καταπιεστών.

Ταυτόχρονα, ο Τάκιτος αναφέρει, ότι μπορεί οι γερμανοί να ζούσαν με απλότητα, αλλά ήταν ιδιαίτερα άπληστοι με τη ξένη λεία και αρνητές οποιασδήποτε υποχρέωσης σε αντάλλαγμα κάποιου δώρου. Θα προσθέταμε ότι αυτά τα χαρακτηριστικά συμπεριφοράς εμφανίζονται κατ’ επανάληψη και φτάνουν μέχρι και στο σήμερα, διότι οι κακές συνήθειες δύσκολα κόβονται. Η άλωση του ιθαγενούς ελλαδικού πληθυσμού, εδώ και δεκαετίες (με μεγαλύτερη όμως ένταση τα τελευταία είκοσι χρόνια) από έναν καταναλωτικό και οικονομίστικο τρόπο ζωής είναι εκείνο που επιδρά συμπληρωματικά στην αδρανοποίηση, την παραίτηση και την απογοήτευση. Η παρατήρηση ενός λαού από μια «εκτός των τειχών» εξουσία, ώστε μέσω της διπλωματίας να τον καθυποτάξει εφαρμόζεται συστηματικά από παλιά. Οι βυζαντινοί μελετούσαν τους γείτονες τους από κοντά, κρατώντας σημειώσεις για τις οικογένειες με μεγαλύτερη επιρροή, ποιά δώρα προτιμούσαν, ποιά αισθήματά τους μπορούσαν να καλλιεργηθούν επωφελώς και ποιές πολιτικές ή οικονομικές σχέσεις μπορούσαν να συναφθούν, εφαρμόζοντας την «επιστήμη διακυβέρνησης βαρβάρων» κατά τον C. Diehl. Κεντρικό σημείο της βυζαντινής διπλωματίας ήταν η πεποίθηση ότι ο κάθε άνθρωπος εξαγοράζεται με χρήμα, όπως και η διαδεδομένη εφαρμογή γάμων συμφέροντος και τέλεσης δείπνων με πολιτικούς και οικονομικούς παράγοντες για εξυπηρέτηση σκοπών. Κάτι αντίστοιχο, άλλωστε, έγινε στη σύγχρονη εποχή και στη δεύτερη παγκόσμια ανθρωποσφαγή, όταν ο Τσώρτσιλ αναγκάστηκε να ξεπουλήσει τις ναυτικές βάσεις του Δυτικού ημισφαιρίου που κατείχε η βρετανία, ώστε να λάβει χώρα η αμερικάνικη βοήθεια, που περιλάμβανε πενήντα πλοία και πολεμικό υλικό. Ουσιαστικά οι βρετανοί αγόρασαν ειρήνη που τους την πούλησαν οι αμερικάνοι.

Στην μεταψυχροπολεμική εποχή οι υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ επιφορτίστηκαν με την συλλογή πληροφοριών για επιχειρηματικούς λόγους. Σύμφωνα με διαβαθμισμένα έγγραφα, όπως μας πληροφορεί ο Thomas Breslin, σε διεθνείς επιχειρηματικές συμβάσεις αξίας 45 δις δολλαρίων που κέρδισαν μη αμερικάνικες εταιρείες, έντονο ήταν το στοιχείο της δωροδοκίας, κάτι που οφείλεται, σύμφωνα με τον Breslin, στην ποινικοποίηση της δωροδοκίας του κάθε αμερικανού πολίτη προς παράγοντες του εξωτερικού για επιχειρηματικούς λόγους. Όταν οι αμερικάνοι διαπίστωσαν το μέγεθος της απώλειας συμβάσεων λόγω δωροδοκιών από άλλα κράτη ζήτησαν και πήραν από τα μέλη του ΟΟΣΑ τη δέσμευση για ποινικοποίηση της δωροδοκίας προς ξένους αξιωματούχους, η συμφωνία ωστόσο δεν κάλυπτε τη δωροδοκία προς ξένα πολιτικά κόμματα. Χωρίς να παραβλέπουμε και τη σκοπιμότητα που τυχόν να υπάρχει σε αυτές τις διαρροές διαβαθμισμένων εγγράφων, αρκετά στοιχεία δωροδοκιών από γερμανικές και άλλες εταιρείες συναντώνται στα αρχεία wikileaks.

Αλλά τα τελευταία πεντακόσια χρόνια η οικονομική κυριαρχία της Δύσης σημαδεύτηκε από ανελέητες πολιτικές. Η στρατιωτική της ισχύ, η επιρροή που ασκήθηκε στον κόσμο παράλληλα με την εξάπλωση του εμπορίου δημιούργησαν το κατάλληλο πεδίο απόσπασης, με κάθε τρόπο, πρώτων υλών, γης και ανθρώπων που θα χρησιμοποιούνταν ως συντελεστές μεγέθυνσης της οικονομίας. Κυρίαρχες ελίτ από ολλανδία, ισπανία, γαλλία, βρετανία, ΗΠΑ διαχρονικά και με χρήση κάθε μέσου υφαρπάζουν ό,τι τους αρέσει. Κάπως έτσι οι βρετανοί έκαναν τον πόλεμο του οπίου στην κίνα, σκλάβωναν ανθρώπους για την δημιουργία φθηνών εργατικών χεριών· τρόφιμα και ορυκτά αποσπούνταν με τη βία, είτε στρατιωτική, είτε οικονομική. Ολόκληρες χώρες και πληθυσμοί ήταν δυνατό να εξοντωθούν προκειμένου να προωθηθούν οι ανάγκες και οι επιθυμίες των ισχυρών. Έτσι η ινδία, μόνο στη δεκαετία 1793-1803 διοχέτευε υποχρεωτικά πόρους αξίας 2 εκ. λιρών το έτος προς τη βρετανία, προξενώντας φτώχεια στον πληθυσμό της ινδίας, αλλά αποτελώντας παράγοντα βιομηχανικής επανάστασης στη βρετανία. Αντίστοιχα, η αίγυπτος το 1882 υποχρεώθηκε να πτωχεύσει όταν οι ευρωπαίοι σταμάτησαν να προμηθεύονται βαμβάκι από την ίδια. Βρετανία και γαλλία αποτελούσαν βασικούς εισαγωγείς βαμβακιού από τις ΗΠΑ. Όμως στα μέσα του 19ου αι. ο αμερικάνικος εμφύλιος δυσκόλεψε τις εξαγωγές από τις ΗΠΑ. Τότε, βρετανία και γαλλία στράφηκαν στην αίγυπτο που τη χρηματοδότησαν με δάνεια από τράπεζες και χρηματαγορές, για να πραγματοποιήσει μεγάλες επενδύσεις σε φυτείες βαμβακιού. Το αιγυπτιακό εμπόριο άνθησε όσο συνέχιζε και ο αμερικανικός εμφύλιος. Ο τερματισμός του όμως έφερε πάλι την αίγυπτο στην κατάρρευση και την πτώχευση. Τα παραδείγματα πολλά, αλλά ένα σημαντικό κομμάτι ανθρώπων δεν παραδειγματίζεται από γεγονότα και καταστάσεις που έχουν λάβει χώρα παντού και σε κάθε χρονική περίοδο. Η επαναληψιμότητα και η ομοιότητα των συμβάντων καθιστούν το παιχνίδι αναγνωρίσιμο και προβλέψιμο. Σε κάθε περίπτωση, νικητές παραμένουν εκείνοι που διαμορφώνουν τους όρους του παιχνιδιού και απλά μετατοπίζουν ή μεταθέτουν για λίγο τη στρατηγική τους, όταν και εφόσον αυτό χρειαστεί.

Είδαμε παραπάνω την αποτυχία των ρωμαίων να κατακτήσουν τους γερμανούς λόγω της απλότητας τους και την γενναιότητα των βέλγων λόγω της μη έκθεσης τους, στους εμπόρους. Όσο περισσότεροι αρέσκονται «πάση θυσία» στη διατήρηση –ή και την ε­πανα­φορά βεβαίως– συγκεκριμένων μο­­­ντέ­­λων πολιτικής και οικονομικής συνδιαχείρισης, τα μνημόνια δεν πρόκειται, ασφαλώς, να τελειώσουν και η εξαθλίωση να τερματιστεί. Οι ισχυροί και οι ελίτ έχουν κοινούς κώδικες επικοινωνίας και δράσης, δωροδοκούνται και κολακεύονται, κατά περίσταση, με σταθερή αξία τη διατήρηση της ισχύος τους, η οποία μπορεί να αλλάζει, μέσα στο χρόνο, χέρια αλλά δεν τροποποιείται η ιδιοσύστασή της.

Αλλά όπως πολύ εύστοχα έγραφε ο Πιερ Κλάστρ: «Τι βαρύτητα έχουν αρκετές χιλιάδες μη παραγωγικοί βάρβαροι σε σύγκριση με τον πλούτο που αποφέρει ο χρυσός, σπάνιες γαίες, το πετρέλαιο, τα ράντσα με τα γελάδια, οι φυτείες του καφέ κλπ; Πάραξε ή πέθανε, αυτό είναι το σύνθημα της Δύσης. Οι ινδιάνοι της Βόρειας Αμερικής το έμαθαν πάνω στο πετσί τους, εξοντώθηκαν σχεδόν μέχρις ενός, προκειμένου να επιτραπεί η παραγωγή. Ένας από τους εκτελεστές τους, ο στρατηγός Σέρμαν, δήλωσε με αφέλεια σε μια επιστολή που έστειλε στον διάσημο φονέα ινδιάνων Μπούφαλο Μπιλ: «Στον βαθμό που μπορώ να τους υπολογίσω, το 1862 υπήρχαν περίπου 9,5 εκατ. βούβαλοι στις πεδιάδες ανάμεσα στο Μισούρι και τα Ρόκυ Μάουντενς. Όλοι τους εξαφανίστηκαν, κυνηγημένοι για το κρέας, το δέρμα και τα κόκαλα τους. Την ίδια χρονιά υπήρχαν περίπου 165.000 Πώνυ, Σιού, Σεγιέν, Καϊόβα και Απάτσι, των οποίων η ετήσια τροφή εξαρτιόνταν από αυτούς τους βουβάλους. Επίσης εξαφανίστηκαν και αντικαταστάθηκαν από διπλάσιους και τριπλάσιους λευκούς άνδρες και γυναίκες, που μετέτρεψαν αυτά τα εδάφη σε κήπους και οι οποίοι μπορεί να απαριθμούνται, να φορολογούνται και να κυβερνώνται σύμφωνα με τους νόμους της φύσης και του πολιτισμού. Αυτή είναι μια ωφέλιμη αλλαγή και θα τη φτάσουμε μέχρι το τέλος».

Ο στρατηγός είχε δίκιο. Η αλλαγή θα φτάσει μέχρι το τέλος, θα σταματήσει όταν δεν θα έχει μείνει πια τίποτα να αλλάξει».

Πηγές:
1) Πέρα από τον πόνο, Thomas Berlin, εκδ. Πολύτροπον
2) Πως χάθηκε η Δύση, Dambisa Moyo, εκδ. Λιβάνη
3) Για την Εθνοκτονία, Pierre Clastres, εκδ. Ελευθεριακή Κουλτούρα

Αναρχικός Πυρήνας Χαλκίδας

Δημοσιεύθηκε στην ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, φ.151, Ιούλιος-Αύγουστος 2015